تأملی در باب تقسیم بندی های مفهومی «تمدن اسلامی و هنر اسلامی»

در کنار سایر مطالب منتشره در زمینه «تاریخ نگاری هنر اسلامی » یک شماره از مجله آنلاین جورنال آو آرت هیستوریوگرافی (6 ژوئن، 2012) که به این موضوع اختصاص یافته، حاوی اهم موضوعات مورد بحث در این زمینه است؛ موضوعاتی که کم و بیش از یک دهه پیش در حوزه مطالعات هنر اسلامی آن گونه که در غرب مطرح است، ساری و جاری اند. در این مباحث به آن چارچوب مفهومی پرداخته می شود که برای پژوهش و نمایش عمومی مواد و مصالح موجود در این حوزه به کار گرفته می شود. بسیاری بر این باورند که این صفت نارساست. اعتراض اصلی آن است که با اسلامی خواندن یک فرهنگ در واقع یک مقوله گمراه کننده را ساخته ایم که واقعیت های بسیار پیچیده تر آن فرهنگ را انعکاس نمی دهد. با این همه و علی رغم ابداع عبارت جایگزین «متعلق به سرزمین های اسلامی» (islamicate) صفت «اسلامی » همچنان به کار گرفته می شود. مقاله حاضر به بررسی مسأله معرفت شناختی که از شاخصه های حوزه تازه پا گرفته تاریخ هنر اسلامی است، می پردازد. در دفاع از بحث، به تحلیل ظروف کتیب هدار قرن دهم میلادی/ سوم هجری که در دوران حکمروایی سامانیان تولید شده اند خواهیم پرداخت.